De rol van de bijnieren bij nieren: Functie, aandoeningen en gezondheid

Gepubliceerd door Redactie NierNieuws op november 16, 2025november 16, 2025

Heb je last van vermoeidheid of een onverklaarbare hoge bloeddruk? De bijnieren, die bovenop je nieren liggen, spelen een belangrijke rol in je gezondheid. In dit artikel leer je over hun functie, de aandoeningen die ze kunnen treffen en hoe dit invloed heeft op je nierfunctie.

Ontdek hoe je jouw bijnieren gezond houdt!

Samenvatting

• De bijnieren produceren hormonen zoals cortisol, adrenaline en aldosteron, die de bloeddruk, stressreacties en vochtbalans reguleren.
• Aandoeningen zoals de ziekte van Addison, het syndroom van Cushing en feochromocytoom beïnvloeden de hormoonhuishouding en veroorzaken symptomen zoals vermoeidheid, hoge bloeddruk en gewichtsveranderingen.
• Jaarlijks verwijdert UZ Leuven 35-40 bijniertumoren, waaronder feochromocytomen, die levensbedreigend kunnen zijn zonder behandeling.
• Diagnostische methoden zoals bloedtesten, urinetests, CT-scans en MRI helpen om bijnierproblemen op te sporen en adequaat te behandelen.
• Een gezonde levensstijl met goede voeding en voldoende vitamine D ondersteunt zowel de nieren als de bijnieren om optimaal te functioneren.

Anatomie en functie van de bijnieren

De bijnieren liggen bovenop je nieren en spelen een cruciale rol. Ze maken hormonen aan die belangrijke processen in je lichaam regelen, zoals stressreacties en de balans van elektrolyten.

Ligging en structuur

De bijnieren liggen direct bovenop de nieren. Ze zijn klein en wegen ongeveer 12 gram per stuk. Ondanks hun beperkte formaat spelen ze een cruciale rol in je lichaam.

Elke bijnier bestaat uit twee verschillende lagen: het merg aan de binnenkant en de schors aan de buitenkant. De schors produceert belangrijke hormonen zoals cortisol en aldosteron.

Het merg maakt adrenaline aan, wat helpt bij stressreacties. Door hun ligging dichtbij de nierbuis, werken ze nauw samen met de nieren om je bloeddruk en zoutbalans te reguleren.

Productie van hormonen: cortisol, adrenaline, aldosteron

De bijnieren maken belangrijke hormonen aan om je lichaam goed te laten functioneren. Cortisol reguleert onder andere je slaap-waakritme en beïnvloedt je geheugen, concentratie en humeur.

Bij stress produceert je lichaam meer cortisol om beter met de situatie om te gaan. Daarnaast speelt het een rol in je metabolisme door bijvoorbeeld vetten en eiwitten af te breken.

Zonder voldoende cortisol kun je snel uitgeput raken en moeite hebben om dagelijkse taken uit te voeren.

Adrenaline geeft je energie tijdens gevaarlijke situaties of intensieve inspanning. Dit hormoon verhoogt je hartslag en versnelt je ademhaling, zodat je lichaam sneller op actie kan reageren.

Aldosteron zorgt voor een gezonde water- en zoutbalans. Het hormoon helpt je nieren om natrium vast te houden en kalium uit te scheiden. Zo blijft je bloeddruk stabiel, wat cruciaal is voor een goede nierfunctie.

Zonder deze balans ontstaan vaak problemen zoals hoge bloeddruk of uitdroging.

Relatie tussen de nieren en bijnieren

De nieren en bijnieren werken samen om essentiële lichaamsfuncties te reguleren. Hormonen zoals aldosteron en het anti-diuretisch hormoon spelen hierin een cruciale rol.

Samenwerking bij bloeddrukregulatie

Aldosteron, geproduceerd door de bijnieren, speelt een grote rol bij je bloeddruk. Dit hormoon zorgt ervoor dat je nieren meer zout en water vasthouden. Hierdoor blijft je bloedvolume op peil, wat je bloeddruk verhoogt of stabiliseert.

Bij disfunctie kan je bloeddruk ongecontroleerd stijgen, wat risico’s met zich meebrengt.

Nieren reageren ook door het vrijmaken van renine wanneer bloeddruk daalt. Renine zet een kettingreactie in gang samen met aldosteron en het anti-diuretisch hormoon (ADH). Dit systeem werkt als een fijne balans om plotselinge schommelingen in je bloeddruk te voorkomen.

Rol in de water- en zoutbalans

De bijnieren ondersteunen de nieren bij het reguleren van de water- en zoutbalans. Het hormoon aldosteron speelt hierbij een cruciale rol. Dit hormoon zorgt ervoor dat je lichaam natrium vasthoudt en kalium afgeeft via de urine.

Hierdoor blijft de vochtbalans stabiel.

Een tekort aan aldosteron kan leiden tot uitdroging of een te lage bloeddruk. Een overschot veroorzaakt juist vochtophoping en hoge bloeddruk. De lis van Henle in de nieren werkt samen met aldosteron om zout op te nemen of af te staan.

Dit proces houdt de zuurgraad van je bloed in evenwicht, wat essentieel is voor je gezondheid.

Aandoeningen aan de bijnieren

Bijnieraandoeningen kunnen je hormoonhuishouding flink verstoren. Ze brengen vaak symptomen zoals vermoeidheid, hoge bloeddruk en overgeven met zich mee.

Ziekte van Addison

Ziekte van Addison ontstaat door een tekort aan bijnierhormonen zoals cortisol en aldosteron. Dit kan je moe maken, prikkelbaar maken en een algemeen onwel gevoel geven. De aandoening beïnvloedt het vermogen van je lichaam om stress te reguleren.

Je bloeddruk kan ook dalen, wat duizeligheid of flauwvallen veroorzaakt.

Andere symptomen zijn misselijkheid, overgeven en een sterk verlangen naar zout voedsel. Het kan ook leiden tot gewichtsverlies en spierzwakte. Als je diabetes type 1 hebt, is het risico op deze ziekte hoger.

Tijdige diagnose en behandeling met corticosteroïden zijn essentieel om ernstige complicaties te voorkomen.

Syndroom van Cushing

Net als de ziekte van Addison heeft het syndroom van Cushing invloed op je bijnieren. Bij dit syndroom produceren je bijnieren te veel cortisol. Deze overproductie veroorzaakt verschillende klachten.

Hoge bloeddruk, gewichtstoename en veranderingen in je huid komen vaak voor. Je kunt ook last krijgen van diabetes mellitus door het verhoogde cortisolniveau.

De symptomen kunnen ernstig zijn. Denk aan spierzwakte, een dunne huid en blauwe plekken. Dit kan zelfs levensbedreigend worden als het niet behandeld wordt. Alcoholgebruik en leveraandoeningen kunnen de situatie verergeren.

Tijdige diagnose door onderzoeksmethodes zoals een bloed- of urinetest is cruciaal.

Feochromocytoom

Een feochromocytoom is een zeldzaam, meestal goedaardig gezwel in de bijnier. Het kan echter ook kwaadaardig zijn en zelfstandig cortisol of adrenaline produceren. Dit gezwel kan zorgen voor hoge bloeddruk, omdat het hormonen aanmaakt die je aderen vernauwen en je hartslag verhogen.

In UZ Leuven worden elk jaar tussen de 35 en 40 bijniertumoren verwijderd, waaronder feochromocytomen. Symptomen als hoofdpijn, zweten en een snelle hartslag komen vaak voor. Dit gezwel kan levensbedreigend worden als het niet wordt behandeld.

Artsen gebruiken vaak bloed- en urinetests om overmatige hormoonproductie vast te stellen.

Symptomen en diagnose van bijnieraandoeningen

Je kunt last krijgen van rusteloze benen of een verstoorde zuurgraad van het bloed. Artsen onderzoeken vaak de aanmaak van rode bloedcellen en meten vitamine D-niveaus.

Veelvoorkomende symptomen

Symptomen van bijnieraandoeningen zijn vaak vaag maar kunnen je dagelijks leven beïnvloeden. Deze klachten ontstaan meestal door een disbalans in hormonen.

1. Moeheid komt vaak voor en kan lijken op chronische vermoeidheid. Hierdoor voel je je continu uitgeput, zelfs na voldoende rust of slaap.
2. Hoge bloeddruk kan optreden door een verkeerde aanmaak van hormonen zoals aldosteron. Dit leidt soms tot vochtophoping in het lichaam en zwellingen.
3. Spierzwakte is een veelvoorkomend gevolg van hormonale verstoringen, wat beweging zwaar maakt of leidt tot snelle vermoeidheid bij inspanning.
4. Gewichtsveranderingen komen regelmatig voor; denk aan plotseling aankomen of juist onverklaarbaar afvallen. Dit hangt samen met veranderingen in cortisolniveaus en metabolisme.
5. Prikkelbaarheid speelt mee doordat hormonale schommelingen ook invloed hebben op je stemming, waardoor emoties sneller omslaan dan normaal.
6. Plotselinge aanvallen van angst of hartkloppingen wijzen mogelijk op een teveel aan adrenaline, wat de bijnieren soms produceren bij stressstoornissen zoals feochromocytoom.
7. Donkere verkleuringen op de huid zijn typisch bij de ziekte van Addison, vaak zichtbaar rond gewrichten, littekens of slijmvliezen zoals tandvlees.

Onderzoeksmethodes en tests

Na herkenning van symptomen is onderzoek nodig om bijnieraandoeningen vast te stellen. Verschillende methodes helpen bij het diagnosticeren en evalueren van de aandoening.

1. Artsen voeren bloedonderzoek uit om hormonale afwijkingen zoals een tekort aan cortisol of aldosteron te detecteren. Dit helpt ook met het inschatten van je vitamine D-waarden.
2. Met urineonderzoek kunnen artsen hormoonniveaus controleren, zoals adrenaline en noradrenaline, die vaak verhoogd zijn bij kwaadaardige tumoren zoals feochromocytoom.
3. Een echografie biedt snelle en veilige beeldvorming, waarmee mogelijke vergrotingen of gezwellen zichtbaar worden gemaakt.
4. CT-scans maken gedetailleerde dwarsdoorsneden van de bijnieren zichtbaar. Dit helpt bijvoorbeeld bij vroegtijdige opsporing van syndroom van Conn of andere aandoeningen die hoge bloeddruk veroorzaken.
5. MRI-scans tonen precieze weefselstructuren, ideaal voor het beoordelen van goedaardige of kwaadaardige gezwellen in de bijnieren en omliggende gebieden.
6. Beeldgeleide biopsieën verzamelen weefselmonsters direct uit een verdachte laesie in de bijnierschors, waarmee maligniteit kan worden uitgesloten of bevestigd.
7. Dynamische testen simuleren lichamelijke stress om abnormale reacties op te sporen, vooral bij ziektes zoals ziekte van Addison.

Deze methoden ondersteunen je arts bij een nauwkeurige diagnose en verdere behandeling!

De werking van de nieren en het belang van hun functie

Nieren filteren afvalstoffen en overtollig vocht uit je bloed. Ze zorgen ervoor dat je lichaam niet verzuurt door een goede zuur-base balans te houden. Daarnaast regelen ze de water- en zoutbalans, wat essentieel is om je bloeddruk stabiel te houden.

Hoge bloeddruk kan namelijk leiden tot schade aan nieren of andere organen. Nieren maken ook belangrijke hormonen, zoals erytropoëtine (epo), dat helpt bij het aanmaken van rode bloedcellen.

Zonder goed functionerende nieren kun je last krijgen van symptomen zoals vermoeidheid, rusteloze benen of slaapproblemen.

Jaarlijks krijgen ongeveer 1.700 mensen in Nederland de diagnose niercelkanker. Kleine tumoren hebben een vijfjaarsoverleving van wel 90 procent. Bij uitzaaiingen daalt dit cijfer echter drastisch naar 10 procent.

Goede voeding en genoeg vitamine D spelen een rol in het gezond houden van je nieren. Ook plassen helpt om afvalstoffen af te voeren en je blaas gezond te houden. Daarom is het cruciaal om vroegtijdig signalen van nierproblemen te herkennen en tijdig medisch advies in te winnen, bijvoorbeeld bij UZ Leuven of andere niercentra.

Conclusie

De bijnieren spelen een essentiële rol in jouw algehele gezondheid. Ze ondersteunen de nieren door hormonen zoals cortisol en aldosteron te produceren. Deze hormonen regelen bloeddruk, vochtbalans en andere cruciale functies.

Herken vroegtijdig symptomen van bijnieraandoeningen om ernstige complicaties te voorkomen. Kies voor een gezondere levensstijl om je nieren en bijnieren optimaal te houden.

Veelgestelde Vragen

1. Wat is de functie van de bijnieren?

De bijnieren maken hormonen aan die belangrijk zijn voor bloeddruk, energie en het omgaan met stress. Ze spelen ook een rol bij de opname van vitamine D en andere voedingsstoffen.

2. Welke aandoeningen kunnen de bijnieren treffen?

De bijnieren kunnen worden aangetast door aandoeningen zoals de ziekte van Addison of een kwaadaardig gezwel. Beide kunnen invloed hebben op de gezondheid van nierpatiënten.

3. Hoe beïnvloeden slaapproblemen zoals restless legs de gezondheid?

Restless legs kunnen de slaap verstoren, wat stress en vermoeidheid kan verhogen. Dit kan indirect de werking van de bijnieren en nieren belasten.

4. Waarom is vitamine D belangrijk voor nierpatiënten?

Vitamine D helpt bij het behouden van sterke botten en ondersteunt het immuunsysteem. Voor nierpatiënten is het essentieel omdat hun nieren een rol spelen in de activering van vitamine D.